Kaitiakitanga

Te whai māramatanga mō te kaitiakitanga

Ko te tikanga o te kaitiakitanga he tiaki, he manaaki, he atawhai, he whakamaru. Me kī, he whakahaere i te taiao i runga i te titiro a te Māori ki tōna ao.

Tirohanga a te Māori ki tōna ao

Hei tā te Māori he hononga ita kei waenganui i te tangata me te taiao. Ahakoa he aha te mea i tēnei ao, he hononga tōna ki ngā mea ora katoa. Ehara i te mea kei runga ake te Māori i ētahi atu mea i te taiao, hāunga, he wāhanga kē a ia nō te taiao. He rite te Māori ki ētahi o ngā tāngata whenua o te ao, arā, tiro ai ia ki te tangata anō he wāhanga o ngā koiora puta noa. E mārama ai te tangata ki tōna ao, me mārama a ia ki te whanaungatanga a tēnā, a tēnā, a tēnā.

Ko te kaitiakitanga he waka hei whakaora hei whakahoki mai i aua ariā.

Kaitiaki

Ko te kaitiaki he tangata, he rōpū rānei ka arongia e te tangata whenua. Hei tauira, ka noho mai tētahi hapū kaitiaki i tētahi roto i tētahi ngahere rānei.

Kei te tipu haere tēnei mea te kaitiakitanga i ēnei rā. Kei te ngana ngā iwi ki te whakatika i ngā raruraru ki te taiao, ki te ako anō i a rātou ki ētahi āhuatanga mai anō.

Ngā pānga ki te taiao

Ahakoa he aha te iwi, te tōpūtanga tāngata rānei, ka pā ōna putanga ki te taiao. I mua i te taenga o te Pākehā ki Aotearoa, patua ai e te Māori te moa, ā, mate rawa. Wai hoki, he nui ngā ngahere i tahuna ai e te Māori. Arā atu anō ā rātou mahi ki ngā rākau me ngā tipu, ngā kararehe, te whenua, te moana. Hāunga tērā, he pānga anō to te Pākehā ki te taiao i tōna taenga ki Aotearoa – ki ngā tipu, ngā kararehe, te whenua, te moana. Hei tauira, i tahia atu te nui o ngā ngahere kia pai ai ngā mahi ahuwhenua.

Te noho mōrearea

I ngā rau tau o te 1800 me te 1900 ka pokea ngā hapori Māori me ō rātou ahurea, tata mate rawa. Ka whakarite te Māori i a ia ki ngā tipu me ngā kararehe ka ngaro ki te pō. Hei tauira, he parekura nui ki a Ngāti Huia te korenga o te manu nei te huia i te mea he tohu te manu nei ki tō rātou tuakiri me tō rātou mana.

Te kaitiakitanga o ngā taonga

Ka hāngai anō te kaitiakitanga ki ngā taputapu, taonga, aha atu, pērā i ngā taonga tuku iho a te whānau pērā i ngā korowai, ngā pounamu, pukapuka whakapapa, aha atu. Ka noho te taonga a tētahi hei taonga mā ōna uri whakaheke. Ka tiakina ēnei taonga e tētahi tangata mai te rōpū i āta tohungia. Ko tā te kaitiaki he whakaatu i te taonga, ngā taonga rānei i ngā hui nui a te Māori pērā i ngā tangihanga. Kei tērā tangata kaitiaki hoki e mau ana ngā kōrero mō aua taonga.

Kaitiakitanga i ēnei rā

I ēnei rā ka whakaatu te kaitiakitanga i ngā tikanga o mua i roto i ēnei rā rerekē. Kua tahuri ngā iwi ki te whakaora anō i te taiao me te ahurea i ō rātou rohe. Otirā kei te ngana rātou kia tū te kaitiakitanga i roto i tēnei te ao hurihuri.